Cây xạ đen là một trong những thảo dược quý được ứng dụng vào các bài thuốc cổ truyền, được nhiều người khen ngợi về công dụng đối với sức khỏe.
Vậy thực hư tác dụng của cây xạ đen ra sao? Ai nên dùng cây xạ đen và dùng như thế nào? Các thông tin cần thiết về loại thuốc này sẽ được cung cấp trong bài viết dưới đây.
Cây xạ đen là gì?
Cây xạ đen có tên gọi khoa học là Celastrus hindsu Benth. Tại Việt Nam, cây này còn được gọi là cây dây gối, bạch vạn hoa, bách giải, đồng triều,… hay người dân tộc Mường gọi là cây ung thư.
Loài cây xạ đen mọc tự nhiên trong các khu rừng ở nước ta, tập trung nhiều nhất ở các cánh rừng vùng phía Bắc tỉnh Hòa Bình. Đây là loại cây dây leo thân gỗ, cây dại thường “tầm gửi” vào các thân cây lớn để leo lên, còn các cây xạ đen được nuôi trồng sẽ tự bám đan xen vào nhau thành búi để vươn lên.
Thân cây xạ đen có thể dài từ 3 – 10 mét, thân tròn, đường kính thân khoảng bằng ngón chân cái. Thân cây non thường có màu xám nhạt, không lông. Cây lớn thân sẽ chuyển dần thành màu nâu hoặc xanh.
Phiến lá cây xạ đen hình bầu dục xoay ngược, thường mọc so le thành từng lá đơn. Mỗi lá có khoảng 7 cặp gân phụ, cuống lá dài 5 – 7 mm, mặt lá không có lông. Lá cây xạ đen non có màu tím nhạt, có răng cưa, lá càng về già sẽ mất các răng cưa này.
Thông thường, phần thân, cành và lá của cây xạ đen sẽ được sử dụng để chữa bệnh.
Cây xạ đen có tốt không?
Theo nghiên cứu khoa học, trong cây xạ đen có chứa 3 hợp chất Flavonoid, Quinon và Saponin Triterpenoid đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống bệnh gan và ung thư.
Flavonoid là hoạt chất có tác dụng chống oxy hóa, làm chậm quá trình oxy hóa của các gốc tự do, từ đó giúp ngăn ngừa các tác nhân xấu gây nên bệnh ung thư, lão hóa, hủy tế bào… Flavonoid còn có tác dụng bảo vệ cơ thể và làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư hay khối u ác tính.
Dược chất Quinon đã được chứng minh về công dụng làm cho tế bào ung thư hóa lỏng, dễ đào thải khỏi cơ thể người bệnh. Saponin Triterpenoid có tác dụng kiềm chế sự phát triển của các tế bào ung thư, tái tạo cấu trúc các tế bào bị ung thư hóa cũng như ngăn ngừa sự phát triển, di căn của những tế bào ung thư ác tính.
Cây xạ đen đã được chứng minh rằng có tác dụng cải thiện các căn bệnh, triệu chứng sau đây:
- Chữa ung thư phổi, có tác dụng cả với các tế bào ung thư kích thước lớn nhu ung thư biểu mô tế bào vảy, ung thư biểu mô tế bào lớn, ung thư biểu mô tuyến,… và ung thư phổi dạng tế bào nhỏ như ung thư biểu mô tuyến vảy, ung thư biểu mô tuyến phế quản, ung thư biểu mô sarcomatoid, u carcinoid,…
- Hỗ trợ điều trị ung thư gan bao gồm ung thư biểu mô tế bào gan nguyên phát, ung thư đường ống dẫn mật, u mạch máu gan ác tính, u nguyên bào gan,…
- Điều trị ung thư xương, ung thư cổ tử cung, ung thư vòm họng, ung thư trực tràng,…
- Chữa các bệnh liên quan đến gan như viêm gan, xơ gan,…
- Khắc phục chứng mất ngủ.
- Chữa mụn nhọt, lở loét, ngứa ngáy.
- Hỗ trợ điều trị cao huyết áp, tiểu đường, máu nhiễm mỡ.
- Giúp giảm đau, điều trị các vết viêm nhiễm và tăng sức đề kháng nói chung.
Dùng cây xạ đen như thế nào?
Nếu sử dụng cây xạ đen dạng lá khô, khi uống chỉ cần lấy lá cây xạ đen khô rửa sạch và hãm như hãm trà là đã có nước uống. Vị nước xạ đen hơi chát nhẹ, mùi thơm tự nhiên và có tính hàn, giúp thanh nhiệt, thải độc và làm mát cơ thể.
Ngoài ra, có nhiều hãng dược đã điều chế cây xạ đen thành dạng tinh bột để có thể pha trực tiếp với nước lọc hoặc dạng viên nang uống mà không cần pha thêm.
Bên cạnh đó còn có một số bài thuốc Đông y cổ truyền với thành phần là lá xạ đen cùng các thảo dược khác giúp điều trị nhiều vấn đề khác nhau:
- Bài thuốc hỗ trợ trị ung thư: Sắc 30 – 40 gram xạ đen cùng 30 gram bạch hoa xà thiệt thảo và 15 gram bán chi liên uống mỗi ngày.
- Bài thuốc trị bệnh gan: Dùng 50 gram xạ đen với 30 gram cà gai leo và 10 gram mật nhân. Tốt nhất nên sắc thuốc mới mỗi ngày, không uống nước để qua đêm.
- Bài thuốc giúp thông kinh, lợi tiểu, giải nhiệt: Hãm 15 gram xạ đen với 12 gram kim ngân hoa.
- Bài thuốc hỗ trợ trị bệnh đái tháo đường: Xạ đen, nấm linh chi và giảo cổ lam mỗi loại 15 gram, sắc nước để uống.
Một số cách dùng cây xạ đen khác theo phương pháp truyền thống là sao vàng rồi tán nhuyễn thành bột pha uống, nấu lên thành cao, kết hợp cùng các thảo dược Đông y khác hoặc giã nát để đắp trực tiếp. Tuy nhiên những cách truyền thống này có phần phức tạp và tốn nhiều thời gian.
Bài thuốc giúp giảm ghẻ lở, mụn nhọn và vết thương trên da là giã nát 3 – 4 lá cây xạ đen và đắp trực tiếp lên vết thương, mụn hoặc ghẻ.
Nếu chỉ dùng một mình cây xạ đen làm thuốc uống thì nên tận dụng cả thân và lá của cây.
Lưu ý phụ nữ đang mang thai không nên uống nước cây xạ đen nếu chưa được bác sĩ cho phép. Khi dùng cây xạ đen không nên ăn rau muống, sẽ làm mất tác dụng của thuốc.
Có cây xạ đen giả hay không?
Thực chất giá bán của cây xạ đen khá rẻ nên không có lý do gì để người bán cố tình làm giả cây xạ đen. Có thể do người thu hoạch cây xạ đen đã nhầm lẫn giữa cây xạ đen với cây xạ vàng nên mới dẫn đến tình trạng mua phải hàng giả, uống không có tác dụng.
Như đã kể trên, cây xạ đen còn non lá sẽ có màu hơi tím nhạt và có răng cưa, cuống lá xạ đen cũng có màu tím hơi thẫm. Trong khi đó, cây xạ vàng non lá màu xanh chứ không tím, cũng không có răng cưa. Cây xạ đen có nhiều công dụng với sức khỏe người dùng, còn nước cây xạ vàng thì không.
